Homo Neadarthalensis: ο πρώτος άνθρωπος με ιδεολογία (Α' Μέρος)

Ο άνθρωπος του Νεάνταρταλ (εικ.1) είναι ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο βλέπουμε ίχνη ιδιαίτερης ιδεολογίας. Ποιος είναι όμως ο άνθρωπος του Νεάνταρταλ; Θα κάνουμε μια ιστορική αναδρομή στα αρχαιολογικά δεδομένα για να απαντήσουμε στο ερώτημα και στη συνέχεια θα δούμε τη ζωή του Νεάνταρταλ και ποια είναι τα δεδομένα που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος του Νεάνταρταλ είχε μεταφυσικές αντιλήψεις.

    Αρχικά πρέπει να τονιστούν κάποιοι χρονολογικοί διαχωρισμοί. Η Πλειστόκαινος περίδος αντιπροσωπεύεται από την Παλαιολιθική περίοδο. Η Παλαιολιθική διαρκεί από τα 2,5εκ. χρόνια έως τα 12,000 χρόνια π.Σ. και χωρίζεται σε τρείς περιόδους. Κατώτερη παλαιολιθική εποχή (2,5εκ-300,000 χρόνια), Μέση Παλαιολιθική (300,000-40,000 χρόνια) και την Ανώτερη παλαιολιθική (40,000-10,000 χρόνια) (Stringer, 2006, 210).

Αρχές στης Πλειστόκαινου περιόδου και αρχή της Κατώτερης Παλαιολιθικής εποχής, περί τα 2εκ. χρόνια π.Σ., εμφανίστηκε ο HomoErgaster, ο οποίος έκανε και το μεγάλο βήμα το οποίο ονομάστηκε «Έξοδος από την Αφρική». Ο HomoErgaster (εικ.2), πρόγονος του HomoErectus και πολύ πιθανόν και του Neadarthal, έκανε την πρώτη επιτυχή μετάβαση από την Αφρική (όπου ξεκίνησε η ζωή του ανθρώπου κατά τα αρχαιολογικά ευρήματα) στην Ευρώπη και την Ασία περί τα 1,8 εκ. χρόνια (Stringer, 2006, 144).Η μετάβαση αυτή έγινε μάλλον κατά λάθος καθώς οι άνθρωποι ακολουθούσαν της πηγές τροφής τους όπως τα ζώα.

 Έτσι, λοιπόν κατασκευάζοντας σχεδίες ταξίδεψαν στη Μεσόγειο φτάνοντας στην Ασία και από εκεί στην Ευρώπη και όλο τον κόσμο (Stringer, 2006, 193-194). Συνεχίζουμε με τα στοιχεία του Νεάνταρταλ ο οποίος εμφανίζεται περί τα 400.000 χρόνια π.Σ., πλέον στη Μέση Παλαιολιθική εποχή. Στην δυτική Ασία τα αρχαιολογικά ευρήματα ορίζουν τη ζωή του περίπου μέχρι το 50,000 χρόνια π.Σ. ενώ στη δυτική Ευρώπη έως και τα 30,000 χρόνια. Μεταξύ 40,000 και 30,000 χρόνων το είδος του Νεάνταρταλ εξελίχθηκε στην Κρο-Μανιόν. Μέχρι τα 20,000 χρόνια π.Σ. το είδος του είχε εξαφανιστεί από άγνωστη αιτία(Stringer, 2006, 164). Τα παλαιότερα ευρήματα του ανθρώπου του Νεάνταρταλ βρέθηκαν σε σπήλαιο της Αταπουέρκας της Ισπανίας. Είναι ένα μεγάλο σύστημα σπηλαίων και τα ευρήματα βρέθηκαν σε μεγάλων διαστάσεων λάκκο ο οποίος ονομάστηκε λάκκος των Οστών λόγω των πολυάριθμων οστών Νεανταρτάλειων που βρέθηκαν εκεί καθώς και ζώων. Τα ευρήματα χρονολογούνται στα 400,000 χρόνια π.Σ.(Stringer, 2006, 152-153)

   Οι άνθρωποι του Νεάνταρταλ ήταν εύρωστοι και ρωμαλέοι στην ανατομία τους αλλά και με πολύπλοκη νοημοσύνη (Stringer, 2006, 155). Τα αρχαιολογικά ευρήματα επιδίδουν πολυπλοκότητα στη ζωή τους καθώς πέραν του ότι ήταν κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες (Παπαευθυμίου-Παπανθίμου, 2007, 31), ανέπτυξαν σε πρώιμη μορφή το εμπόριο, ανακάλυψαν την τέχνη, και είχαν αίσθηση του χρόνου τον οποίο και κατέγραφαν (Stringer, 2006, 167-168).

Τα πρώτα εργαλεία που κατασκεύασε ο άνθρωπος του Νεάνταρταλ χρονολογούνται περί τα 300,000 χρόνια π.Σ., στη Μέση Παλαιολιθική εποχή. Η τεχνική κατασκευής των εργαλείων είναι γνωστή ως τεχνική Λεβαλουά [1]. Κατασκεύαζαν χειροπελέκεις (εικ.3), εργαλεία κατασκευασμένα από οψιανό (ηφαιστειογενές πέτρωμα) με ιδιαίτερη δυνατότητα για τεμαχισμό. Με τη Μουστέρια τεχνική [2] κατασκεύαζε ξέστρα, αιχμές, λεπίδες κ.α.(Stringer, 2006, 210 και Παπαευθυμίου-Παπανθίμου, 2007, 31)). Με αυτά τα εργαλεία προχώρησε σε επεξεργασία οστού, φυτικών ουσιών και γενικότερα φυτών. Κατασκεύαζε βελόνες (εικ.4) για ραφή των ρούχων που κατασκεύαζε από επεξεργασία του δέρματος, και κλωστές κατασκευασμένες από δέντρα. Εμφανή στοιχεία τέχνης έχουν βρεθεί σε κοχύλια με τα οποία δημιουργούσαν περιλαίμια, καθώς και από ελεφαντόδοντο και κυρίως από ελαφοκέρατο(Stringer, 2006, 212-213). Τέτοια ευρήματα έχουμε όχι μόνο στα σπήλαια όπου κατοικούσαν αλλά και στις ταφές τους οι οποίες ήταν εσκεμμένες και πολλές με ιδιαίτερη επιμέλεια. Σημαντικά παραδείγματα είναι η ταφή ενός άνδρα και δυο παιδιών στη Σούνγκιρ της Ρωσίας (εικ.5), στην οποία βρέθηκαν χιλιάδες χάνδρες από ελεφαντόδοντο ως ενθέματα στο ρουχισμό τους, ο οποίος φυσικά δε σώθηκε. Αξιοσημείωτο είναι πως με την τεχνολογία που κατείχαν θα χρειάστηκαν πολλές ώρες για να τοποθετηθούν οι χάνδρες στην ένδυση των νεκρών. Άλλη μια ταφή στη θέση Ντόλνι Βέστονιτσε (εικ.6), με τρείς έφηβους σε λάκκο ειδικά διαμορφωμένο, σε ιδιαίτερη στάση: ένας γυναικείος σκελετός με κάποια αναπηρία, ανάμεσα σε δυο σκελετούς αρρένων εκ των οποίων ο ένας τοποθετήθηκε μετωπικά προς το έδαφος, ενώ ο άλλος είχε και τα δυο του χέρια στη λεκάνη της γυναίκας. Στα κρανία τους βρέθηκαν περιδέραια, καθώς και ίχνη κόκκινης ώχρας στα σώματά τους(Stringer, 2006, 214-215). 

Μπανταβάνου Παναγιώτα