Interdisciplinary Journal of Ecclesiastical Law

HOME>Η θρησκευτική ελευθερία στην εποχή της θεωρίας του παντός

Η θρησκευτική ελευθερία στην εποχή της θεωρίας του παντός

Χαιρετισμοί

Αγαπητές και αγαπητοί Συνάδελφοι

Κυρίες και κύριοι,

Στο πλαίσιο των παρουσιάσεων νέων ερευνητών από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών "Θεολογία και Κοινωνία" του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Σύλλογος Μεταπτυχιακών Φοιτητών και Υποψηφίων Διδακτόρων), σας καλοσωρίζουμε στην επιστημονική εκδήλωση - ανοικτή συζήτηση με θέμα:

Η θρησκευτική ελευθερία στην εποχή της Θεωρίας του Παντός

- μια συνάντηση με την ομάδα νέων ερευνητών "Άρθρο 13"

Η σημερινή μας συνάντηση διαγράφει τρεις ομόκεντρους κύκλους με επίκεντρο τη θρησκευτική ελευθερία. Στον πρώτο κύκλο, τον οποίο καλύπτει η πρώτη εισήγηση, η ιδέα της θρησκευτικής ελευθερίας εμφανίζεται με διαφορετικά πρόσωπα (και προσωπεία) στην ιστορία του ανθρώπου μέσα από μια αλληλουχία πολιτισμικών μεταμορφώσεων. Με έμφαση στο σήμερα του 21ου αιώνα, καθώς οι τεκτονικές πλάκες της επιστήμης και του ανθρώπινου πολιτισμού συγκλίνουν ταχύτατα προς μια ενοποιημένη Θεωρία του Παντός. Τον δεύτερο κύκλο, αναλαμβάνει η ομάδα των νέων ερευνητών «Άρθρο 13». Η φοιτητική ηλεκτρονική εφημερίδα «Άρθρο 13» εστιάζει διεπιστημονικά στη δικαϊκή διάσταση της θρησκευτικής ελευθερίας. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται σημαντικά ζητήματα, όπως τα τελευταία αναφύονται μέσα από τη διασύνδεση του ελληνικού εκκλησιαστικού δικαίου και των Ιερών Κανόνων της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την ευρωπαϊκή και παγκόσμια δικαιοταξία. Ο τρίτος κύκλος ολοκληρώνεται με της δικές σας παρεμβάσεις καθώς και τα πορίσματα της σημερινής μας συζήτησης.

Βάζοντας μια άνω τελεία στο σημείο αυτό, δίνω τον λόγο στην κα Ελένη Παλιούρα, Αρχισυντάκτρια του «Άρθρου 13» μαζί με ένα μεγάλο ευχαριστώ. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον όμορφο όσο και φιλόξενο χώρο του Βooksplus / Art&Coffee και την κα Φλώρα Σαρτζετάκη για την καίρια συμβολή της στη διοργάνωση τη εκδήλωσης. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην ομάδα των νέν ερευνητών «Άρθρο 13». Και ένα μεγάλο ευχαριστώ, το οποίο αξίζει σε όλες και όλους σας, για την εξαιρετική μέχρι στιγμής ανταπόκρισή σας στην κοινή μας προσπάθεια να θέσουμε τη θεολογία στο επίκεντρο των κοσμογονικών εξελίξεων των καιρών μας.

Δημήτριος Αλεξόπουλος

Αγαπητές και αγαπητοί Συνάδελφοι

Κυρίες και κύριοι,

Το ΑΡΘΡΟ 13 είναι μια συλλογική προσπάθεια ανάδειξης του ιδιαίτερου κλάδου του Εκκλησιαστικού Δικαίου μέσα από ένα διάλογο φοιτητικό – επιστημονικό και επίκαιρο, μέσα από μία σύμπραξη νέων επιστημόνων και καταξιωμένων. Είναι ανεξάρτητο και απευθύνεται σε όλο το επιστημονικό δυναμικό του οικείου χώρου.

Πριν από δύο χρόνια καλοί φίλοι και συμφοιτητές νιώσαμε την ανάγκη να δημιουργήσουμε ένα χώρο που θα φιλοξενεί το αντικείμενο που αγαπήσαμε, ένα χώρο προσβάσιμο σε όλους, προσιτό και στον προπτυχιακό φοιτητή που αναζητά το επιστημονικό αντικείμενο που του ταιριάζει, χρήσιμο και στον ερευνητή που αναζητά υλικό για κάποια επιστημονική του μελέτη. Μέσα σε αυτό το διάστημα μάθαμε πολλά, υπήρξαν άνθρωποι που μας στήριξαν, δεχτήκαμε και θετικές και αρνητικές κριτικές, συνηθίσαμε στο να συνεργαζόμαστε, ακόμη και όταν υπάρχουν εξωτερικά ή εσωτερικά προβλήματα. Σήμερα είμαστε ευχαριστημένοι, διότι η προσπάθειά μας αυτή έχει αντέξει στο χρόνο και είμαστε σε θέση να την πάμε ένα βήμα παραπέρα, ώστε η συμβολή μας να γίνει ουσιαστικότερη.

Ευχαριστούμε από καρδιάς τον κ. Δημήτριο Αλεξόπουλο, πρόεδρο της γενικής συνέλευσης του Συλλόγου Μεταπτυχιακών Φοιτητών και Υποψηφίων Διδακτόρων για την τιμητική πρόσκληση που μας απηύθυνε για τη σημερινή εκδήλωση. Θα θέλαμε, επίσης, να ευχαριστήσουμε την κα Σαρτζετάκη για την πολύ όμορφη συνεργασία, τους καθηγητές μας για όσα μας έμαθαν και για όσα θα μας μάθουν στο μέλλον, και όλους εσάς που αφιερώσατε το απόγευμά σας στην αποψινή μας παρουσίαση. Τέλος, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους ανθρώπους που μας στήριξαν όλον αυτόν τον καιρό, αλλά και τους ανθρώπους που θεώρησαν ότι η προσπάθειά μας αυτή θα πρέπει να λάβει τέλος, διότι μας ένωσαν πιο πολύ ως ομάδα.

Ελένη Παλιούρα

Συνοπτική παρουσίαση της ηλεκτρονικής εφημερίδας ΑΡΘΡΟ 13

Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι, κυρίες και κύριοι,

η ηλεκτρονική εφημερίδα που πρόκειται να σας παρουσιάσω έχει ως τίτλο: ΑΡΘΡΟ 13. Φοιτητική Ηλεκτρονική Εφημερίδα Εκκλησιαστικού Δικαίου – Διεπιστημονική Σύμπραξη. Το εγχείρημα ξεκίνησε από μια παρέα έξι φοιτητών που κατασκεύασαν τον ιστότοπο, για να εκφράσουν τις επιστημονικές τους ανησυχίες. Πέντε νομικοί και μία αρχαιολόγος.

Ο αρχικός τίτλος ήταν ΑΡΘΡΟ 13: Φοιτητική Ηλεκτρονική Εφημερίδα Εκκλησιαστικού Δικαίου. Στην πορεία προστέθηκε η αρχαιολογική σύμπραξη, η οποία εξελίχθηκε σε διεπιστημονική σύμπραξη στην προσπάθεια πολύπλευρης προσέγγισης του κεντρικού αντικειμένου του ιστοτόπου που είναι το εκκλησιαστικό δίκαιο.

Η ερευνητική μας ομάδα με τα σημερινά δεδομένα αριθμεί 21 συντάκτες.

Ο βασικός τίτλος της ηλεκτρονικής μας εφημερίδας είναι ΑΡΘΡΟ 13. Το εμπνευστήκαμε από το ομώνυμο άρθρο του ισχύοντος ελληνικού Συντάγματός, στο οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας. Συγκεκριμένα, το εν λόγω άρθρο αναφέρει:

1. Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη. Η απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις καθενός.

2. Kάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και τα σχετικά με τη λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων. H άσκηση της λατρείας δεν επιτρέπεται να προσβάλλει τη δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη. O προσηλυτισμός απαγορεύεται.

3. Oι λειτουργοί όλων των γνωστών θρησκειών υπόκεινται στην ίδια εποπτεία της Πολιτείας και στις ίδιες υποχρεώσεις απέναντί της, όπως και οι λειτουργοί της επικρατούσας θρησκείας.

4. Kανένας δεν μπορεί, εξαιτίας των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, να απαλλαγεί από την εκπλήρωση των υποχρεώσεων προς το Kράτος ή να αρνηθεί να συμμορφωθεί προς τους νόμους.

5. Kανένας όρκος δεν επιβάλλεται χωρίς νόμο, που ορίζει και τον τύπο του.

Από την ημέρα της έναρξης της λειτουργίας της μέχρι σήμερα η εφημερίδα μας έχει κερδίσει το κοινό με πάνω από 54.000 προβολές και 13.000 αναγνώστες. Ας μιλήσουμε, όμως, λίγο για τη δομή της ιστοσελίδας.

Στην αρχική σελίδα εμφανίζονται όλα τα νέα άρθρα, οι εκδηλώσεις, τα συνέδρια και τα αφιερώματα, ενώ ανά διαστήματα αναρτάται κεντρικό άρθρο από την αρχισυνταξία που είναι τετραμελής. Το κεντρικό άρθρο απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό, ώστε με έναν πιο επικοινωνιακό τόνο να φέρει σε επαφή τους αναγνώστες με την ερευνητική μας ομάδα. Εμφανίζονται, επίσης, στην κεντρική σελίδα οι οκτώ θεματικές υποδιαιρέσεις της εφημερίδας, καθώς και ο τομέας της επικοινωνίας, όπου μπορείτε να μας αποστείλετε άρθρα, σχόλια και παρατηρήσεις, να δείτε τη σύνθεση της ομάδας μας και να λάβετε μέρος στο φόρουμ συζητήσεων.

Ο τομέας της νομολογίας περιέχει περιλήψεις αποφάσεων εθνικών δικαστηρίων και του ΕΔΔΑ, ενώ στη στήλη προσκεκλημένοι έχουμε την τη χαρά να φιλοξενούμε μελέτες διδασκόντων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και ειδικών ερευνητών. Το πεδίο Κανόνες και Νόμοι πραγματεύεται κάθε είδους ζήτημα που σχετίζεται με την Εκκλησία από τη σκοπιά των κλάδων του Εκκλησιαστικού δικαίου, του Κανονικού δικαίου και της επικαιρότητας. Αποτελείται από τρεις στήλες με τίτλους θέματα Κανονικού Δικαίου, Περί Νομολογιών, Θέματα από την επικαιρότητα. Ο τομέας με τίτλο Νομικά Εκκλησιαστικά στόχο έχει ουσιαστικά να αναδείξει τη συμμετοχή και τη συμβολή των υπολοίπων κλάδου του δικαίου στο εκκλησιαστικό δίκαιο, γι’ αυτό και οι συντάκτες των ειδικότερων δύο στηλών με τίτλο Εκκλησία και Νομική επιστήμη και Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο δεν εξειδικεύονται στον κλάδο του εκκλησιαστικού δικαίου, αλλά σε κάποιο άλλο δικαιικό αντικείμενο. Στο πεδίο Ιστορία και Πολιτισμός προς το παρόν υπάρχει μόνο μία στήλη με τίτλο Εκκλησία, Ιστορία και Τέχνη, η οποία αφενός πραγματεύεται θέματα που σχετίζονται με το ιστορικό πλαίσιο του δικαίου της εκκλησίας, από τη γέννησή της εντός του πολιτειακού κόσμου έως τη σύγχρονη περίοδο, αφετέρου παρουσιάζει τα ως άνω θέματα, όπως έχουν αποτυπωθεί στην τέχνη. Το πεδίο Κοινωνία και θρησκεία αποτυπώνει τη διεπιστημονική σύμπραξη και εισάγει έναν πιο χαλαρό τόνο παρουσιάζοντας θέματα ευρύτερου ενδιαφέροντος από συντάκτες νομικούς και μη. Το πεδίο η θρησκεία στην αρχαιότητα αποτελεί την παλαιότερη αρχαιολογική σύμπραξη και είναι αυτή τη στιγμή υπό αναδιαμόρφωση από δύο συνεργάτες αρχαιολόγους. Τέλος, το πεδίο με τίτλο ανοιχτή στήλη περιέχει το φοιτητικό πλαίσιο του ιστοτόπου μας. Περιλαμβάνονται συνεντεύξεις, αφιερώματα και θέματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Υπάρχει, επίσης, η δυνατότητα σε αυτό το πεδίο δημοσίευσης άρθρων φοιτητών που δεν ανήκουν στη συντακτική ομάδα.

Εδώ ολοκληρώνεται η παρουσίαση της ηλεκτρονικής μας εφημερίδας.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

Αναστάσης Παλιούρας

Περιλήψεις Εισηγήσεων

Το όνειρο της Σεμέλης:μεταμορφώσεις της ιδέας της θρησκευτικής ελευθερίας στην ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος, Δημήτριος Αλεξόπουλος, MScSocialAnthropology, LSE, Υποψ. Διδάκτορας Βιβλικών Σπουδών Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Ε.Κ.Π.Α.

Η θρησκευτική ελευθερία αποτελεί διαχρονικό και διαπολιτισμικό ζητούμενο και διακύβευμα. Η παρούσα εισήγηση αποπειράται να προσεγγίσει τρεις από τις ποικίλες μορφές και ανανοηματοδοτήσεις της ιδέας αυτής στη μακρά ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος.Ξεκινώντας με τον κόσμο των θεών,επισημαίνεται η στενή σχέση της θρησκευτικής ελευθερίας με τη διακύμανση του ηρωικού πνεύματος, καθώς και του στοιχείου του αγώνα για την εγκαθίδρυση μιας παγκόσμιας τάξης. Ακολουθεί, έπειτα, η διερεύνηση της θρησκευτικής ελευθερίας στο πλαίσιο των θρησκευτικών πολιτισμών με επίκεντρο τον ευρω-μεσογειακό χώρο από τον 1ο μ.Χ. αιώνα μέχρι και σήμερα. Η ελευθερία των θρησκειών ως ελευθερία πεποιθήσεων και πρακτικών, κυρίως συλλογικής και λιγότερο ατομικής προοπτικής, διαγράφει μία δραματική τροχιά μέσα από τις αναρίθμητες ενδοθρησκειακές και διαθρησκειακές αναμετρήσεις με στόχο την κατάκτηση ή τη διαφύλαξη της, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Η τρίτη μορφή της θρησκευτικής ελευθερίας σφυρηλατείται μέσα από μια αλυσιδωτή αντίδραση επιστημονικών, τεχνολογικών, οικονομικών και πολιτικών ιδεών και επαναστάσεων οι οποίες μεταβάλλουν ριζικά το πρόσωπο των ανθρώπινων πραγμάτων. Επιδιώκεται η θρησκευτική ελευθερία ως ελευθερία, αυτή τη φορά, από τη θρησκεία με τη σύνδεση της τελευταίας περισσότερο με την ιδιωτική και λιγότερο με τη δημόσια σφαίρα. Με την έναρξη της πρώτης διαστημικής εποχής (1957), εγκαινιάζεται τέλος ο διάλογος των θρησκευτικών παραδόσεων με τις σύγχρονες θεωρίες του παντός, οι οποίες δυναμικά προσανατολίζουν την ανθρώπινη προσπάθεια προς γη καινή, στο ηλιακό μας σύστημα και επέκεινα.

Η θρησκευτική ελευθερία στην ελληνική έννομη τάξη: Γενική επισκόπηση με νομολογιακές αναφορές, Ελένη Παλιούρα, ΠΜΣ Εκκλησιαστικό Δίκαιο, Τμήμα Νομικής, Μ.Φ. Κανονικού Δικαίου, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας ΕΚΠΑ

Η θρησκευτική ελευθερία αποτελεί δικαίωμα, για την αναγνώριση και κατοχύρωση του οποίου πραγματοποιήθηκε πληθώρα αγώνων. Στην ελληνική έννομη τάξη η θεμελιώδης κατοχύρωση του δικαιώματος αυτού περιέχεται στο άρθρο 13 του ισχύοντος Συντάγματος, δηλαδή του Συντάγματος του 1975, όπως ισχύει με τις υφιστάμενες αναθεωρήσεις του. Σκόπιμο είναι να αναφερθεί ότι το εν λόγω άρθρο αποτελεί το θεμέλιο λίθο της θρησκευτικής ελευθερίας και όχι της ανεξιθρησκίας, της ανοχής δηλαδή, την οποία περιέχει. Η θρησκευτική ελευθερία έχει δύο επιμέρους εκφάνσεις, που έχουν αναλυθεί τόσο στη θεωρία όσο και στη νομολογία: το δικαίωμα της θρησκευτικής συνειδήσεως και το δικαίωμα ασκήσεως των λατρευτικών καθηκόντων. Επιπλέον, υπάγεται σε ορισμένους περιορισμούς, ήτοι της γνωστής θρησκείας, της δημόσιας τάξης και των χρηστών ηθών, της συμμόρφωσης προς τους πολιτειακούς νόμους και της μη ασκήσεως αθέμιτου προσηλυτισμού, η προστασία της δε εκτείνεται σε διεθνές επίπεδο με χαρακτηριστικό κανονιστικό κείμενο την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που αποτελεί τμήμα της εθνικής έννομης τάξης βάσει του 28§1Σ. Υποκείμενο του υπό εξέταση δικαιώματος είναι κάθε φυσικό πρόσωπο, είτε είναι Έλληνας πολίτης είτε όχι, καθώς και τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου που εξυπηρετούν θρησκευτικό σκοπό.

Στην παρούσα εισήγηση, λοιπόν, θα αναλυθεί συνοπτικά το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας περιορισμένο στην ελληνική έννομη τάξη. Από το πλήθος των ζητημάτων που θα μπορούσαν να παρουσιαστούν αναλυτικότερα έχει επιλεγεί το θέμα των θρησκευτικών συσσωματώσεων με αφορμή το νέο καθεστώς που εισάγει ο νόμος 4301/2014 για τη νομική προσωπικότητα των θρησκευτικών κοινοτήτων. Το εν λόγω νομοθέτημα προβλέπει δύο νέες μορφές νομικής προσωπικότητας που έχουν θρησκευτικό χαρακτήρα, το θρησκευτικό νομικό πρόσωπο και το εκκλησιαστικό νομικό πρόσωπο. Οι ρυθμίσεις αυτές δεν αποτελούν πρωτοτυπία του Έλληνα νομοθέτη, αφού παρόμοια νομοθετήματα παρατηρούνται στον ευρωπαϊκό χώρο. Είναι απαραίτητη, συνεπώς, η συγκριτική επισκόπηση και η γενική γνώση των συναφών ρυθμίσεων που εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Έπειτα, όμως, το ζήτημα των θρησκευτικών κοινοτήτων και τα σχετικά με αυτές νομοθετήματα στην πρακτική τους εφαρμογή θα πρέπει να εξετάζονται κατά βάση με γνώμονα την έννομη τάξη, στην οποία γεννήθηκαν. Αυτό, διότι με διαφορετικό τρόπο διαμορφώθηκε το θρησκευτικό φαινόμενο από χώρα σε χώρα.

Μια άλλη όψη της θρησκευτικής ελευθερίας: Οι αντιρρησίες συνειδήσεως, Ραφαήλ Παπασυκιώτης, Μ.Φ. Εργατικού Δικαίου, Τμήμα Νομικής Ε.Κ.Π.Α.

Η προστασία των αντιρρησιών συνείδησης κατοχυρωνόταν ήδη από το Σ. 4 παρ. 6, το οποίο, γραμματικά ερμηνευόμενο, μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως η στρατιωτική θητεία συνίσταται στη συμβολή στην άμυνα της πατρίδας παντοιοτρόπως. Σχετικές αμφιβολίες ήρθησαν με την προσθήκη ερμηνευτικής δήλωσης με την αναθεώρηση του 2001.

Την άοπλη εναλλακτική θητεία ρυθμίζουν: ο ν. 2510/1997, που τροποποιήθηκε μερικώς από το ν. 3421/2005, καθώς και ο ν. 3823/2010. Επιγραμματικά, προβλέπεται ότι η εναλλακτική θητεία θα έχει διπλάσια διάρκεια από την ένοπλη και θα εκτελείται σε υπηρεσίες κοινής ωφέλειας του δημόσιου τομέα, σε περιφερειακά αστικά κέντρα, πλην των τόπων καταγωγής ή διαμονής των ενδιαφερόντων, με μη δημοσιευτέα απόφαση του ΥΠ.ΕΘ.Α. Η κρίση περί την απονομή του status του αντιρρησία συνειδήσεως προϋποθέτει αφενός απόφαση του ΥΠ.ΕΘ.Α., αφετέρου γνωμοδότηση ειδικής πενταμελούς επιτροπής στην οποία μετέχουν μεταξύ άλλων καθηγητές Α.Ε.Ι., μέλη του Ν.Σ.Κ. κι ανώτατοι αξιωματικοί του στρατολογικού και υγειονομικού σώματος του στρατού.

Τη νομολογία του ΣτΕ έχουν απασχολήσει ζητήματα αφορώντα: 1) τη συγκρότηση της ειδικής επιτροπής (κατά πάγια νομολογία, δεδομένης της ισότιμης συμμετοχής των μελών, η απουσία δύο εκ των πέντε δεν αλλοιώνει τη φύση της. Μεταστροφή επήλθε με την απόφαση ΣτΕ 1318/2017.), 2) την έφεδρη θητεία μετά τον ασπασμό νέου θρησκεύματος (εφόσον ο αιτών μετέβαλε θρησκευτικές απόψεις, ενστερνιζόμενος το νέο δόγμα, μετά την εκπλήρωση ένοπλης στρατιωτικής υπηρεσίας, διατελών σε κατάσταση εφεδρείας, η μεταβολή δεν αποτελεί λόγο αποκλεισμού από τη δυνατότητα εκπλήρωσης εναλλακτικής πολιτικής κοινωνικής υπηρεσίας), 3) την απόδειξη των πεποιθήσεων που δικαιολογούν την απαλλαγή από τη στράτευση, για την οποία απαιτούνται τόσο επίκληση θρησκευτικών και λοιπών πεποιθήσεων, όσο και επίκληση και απόδειξη ότι η συνόλη συμπεριφορά του αιτουμένου την υπαγωγή τελεί σε αρμονία με τις επικαλούμενες πεποιθήσεις, που θα δικαιολογούσαν, καταρχήν, την εξαίρεσή του από τον κανόνα της ένοπλης θητείας. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται επιτρεπτή και η θέσπιση από το νόμο σχετικών τεκμηρίων.

Σε περιφερειακό επίπεδο, το Ε.Δ.Δ.Α., στην απόφαση Bayatyan κατά Αρμενίας αναγνώρισε με τον πλέον πανηγυρικό τρόπο ότι το άρθρο 9 της Ε.Σ.Δ.Α. εφαρμόζεται αυτοτελώς και στην περίπτωση των αντιρρησιών συνείδησης. Έχει κρίνει, μάλιστα, ότι ένα εθνικό σύστημα, που δεν προβλέπει τη δυνατότητα εναλλακτικής θητείας ούτε θεσπίζει αποτελεσματική και προσιτή διαδικασία εξέτασης του κατά πόσον οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απολαύσουν το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης, παραβιάζει το εν λόγω άρθρο, ανεξάρτητα από το αν οι αντιρρησίες επικαλούνται θρησκευτικές πεποιθήσεις ή όχι.

Το Δικαστήριο έχουν απασχολήσει και ελληνικού ενδιφέροντος υποθέσεις, με κυριότερες τις ακόλουθες: α) Θλιμμένος κατά Ελλάδος, στην οποία έκρινε ότι τα κ–μ έχουν το δικαίωμα να απαγορεύουν την άσκηση ορισμένων επαγγελμάτων από πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί για ορισμένα αδικήματα. Πλην όμως, η καταδίκη για άρνηση θητείας λόγω επίκλησης θρησκευτικών ή φιλοσοφικών λόγων δεν προσδίδει τέτοια ηθική απαξία, ώστε κάποιος να καθίσταται ανίκανος να ασκήσει ένα επάγγελμα. Με βάση αυτό το σκεπτικό, το δικαστήριο κατέληξε ότι αυτή η διπλή ποινή δεν τηρεί την αρχή της αναλογικότητας και παραβιάζει την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων ανάμεσα στους καταδικασθέντες και στους μη καταδικασθέντες για πράξεις θρησκευτικής ελευθερίας, β) Παπαβασιλάκης κατά Ελλάδος, σύμφωνα με την οποία τα κ–μ οφείλουν να προβλέπουν στην εσωτερική έννομη τάξη μια αποτελεσματική διαδικασία εξέτασης αιτημάτων αναγνώρισης της ιδιότητας του αντιρρησία συνείδησης, διασφαλίζοντας την ανεξαρτησία των επιφορτισμένων με τη διερεύνηση των σχετικών αιτημάτων ατόμων. Διέγνωσε, εν προκειμένω, παραβίαση του υπό κρίση άρθρου, διότι οι εθνικές αρχές παρέλειψαν να εξασφαλίσουν τη διαδικαστική αποτελεσματικότητα και την ισοτιμία που απαιτείται κατά τη συνέντευξη των αντιρρησιών συνείδησης σύμφωνα με τον ελληνικό νόμο.

Τέλος, ως ενδιαφέρουσες αξιολογούνται οι προτάσεις της Ε.Ε.Δ.Α. σε έκθεσή της επί συγκεκριμένου άρθρου του Σχεδίου Νόμου του ΥΠ.ΕΘ.Α. αναφορικά με τη «Ρύθμιση θεμάτων μεταθέσεων οπλιτών, μέριμνας προσωπικού και άλλες διατάξεις», ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την περαιτέρω βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό της σχετικά ικανοποιητικής ελληνικής νομοθεσίας.

Δογματικές έριδες και πρώιμη χριστιανική τέχνη, Νικόλαος Χαροκόπος, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ε.Κ.Π.Α.

Ο 4ος αι. μ. Χ. απετέλεσε τη σημαντικότερη τομή στην ιστορία της Εκκλησίας από την ίδρυσή της. Με το Διάταγμα των Μεδιολάνων τίθεται τέρμα στην εποχή των διωγμών και έως το τέλος του αιώνα ο Χριστιανισμός θα αποβεί η μόνη επίσημη θρησκεία του Imperium. Ταυτόχρονα, ο 4ος και οι επόμενοι αιώνες χαρακτηρίζονται από έντονες διεργασίες και συγκρούσεις σχετικά με τον καθορισμό των ορθών χριστιανικών διδασκαλιών και της διοίκησης της Εκκλησίας, οι οποίες κορυφώνονται στις Επτά Οικουμενικές Συνόδους.

Κατά την ίδια εποχή εξελίσσονται και διαμορφώνονται τα χαρακτηριστικά της μνημειακής χριστιανικής τέχνης, η οποία αφομοιώνει την ελληνορωμαϊκή τέχνη, την παραλλάσσει και εξελίσσει, ώστε να εκφράζει τις διδασκαλίες της νέας θρησκείας.

Στο πλαίσιο της παρούσας ανακοίνωσης, η προσοχή θα στραφεί στην παράλληλη συνεξέλιξη του χριστιανικού δόγματος και τέχνης και στη μεταξύ τους αλληλεπίδραση, ερευνώντας χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποτύπωσης των διαφόρων δογματικών θέσεων σε μνημειακά σύνολα από την Ύστερη Αρχαιότητα μέχρι και το τέλος περίπου της πρωτοβυζαντινής περιόδου.

Στο πρώτο τμήμα θα μελετηθεί η περίπτωση της επίδρασης του Αρειανισμού, αλλά και η δήλωση του Ορθόδοξου Δόγματος σε μνημεία της Ραβέννας από τον 6ο αι., κατά τη διάρκεια της οστρογοτθικής εξουσίας στην πόλη και αμέσως μετά την ανακατάληψή της από τους Βυζαντινούς.

Στο δεύτερο τμήμα, η προσοχή θα στραφεί σε μία σύγκρουση που έχει ως επίκεντρο την ίδια την εικονιστική τέχνη, την Εικονομαχία. Θα παρουσιαστούν μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις από την Κωνσταντινούπολη και τη Νίκαια, που δεικνύουν διάφορες εκφάνσεις του εικονομαχικού ζητήματος, αλλά και της οριστικής αποκατάστασης των εικόνων μετά το 843.

Άρθρο 13 και Κανονικό Δίκαιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, π. Χρύσανθος Καρατζαφέρης, Μ.Φ. Κανονικού Δικαίου, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Ε.Κ.Π.Α.

Το δίκαιο και η κοινωνία είναι δύο έννοιες οι οποίες συμπορεύονται μέσα στο χρόνο και την ιστορία. Μα πράγματι πολλές φορές παρατηρεί κανείς διά γυμνού οφθαλμού τις δύο αυτές έννοιες να απέχουν μεταξύ τους παρασάγγας. Αυτή η πραγματική και βιωματική εμπειρική αντίληψη της απόστασης των δύο αυτών εννοιών, έρχεται να προστεθεί σε μία σειρά άλλων προβλημάτων που ταλανίζουν τον άνθρωπο στο δαιδαλώδες πέρασμά του από την ιστορία.Το δίκαιο που κανονίζει και ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, κάθε εποχής και κάθε κοινωνίας, δεν μπορεί από μόνο του να σταθεί, να αφομοιωθεί και να γίνει αυτομάτως αποδεκτό από τα μέλη της κοινωνίας για την οποία δημιουργήθηκε. Τα δικαιικά συστήματα ως επί το πλείστων στηρίζονται πάνω σε αρχές και αξίες που δεν προέρχονται από την ξηρή σκέψη του εκάστοτε νομοθέτη. Αλλά είναι εμποτισμένα και βασισμένα σε λιπαρές αρχές και αξίες, που εμπερικλείουν, τον σεβασμό, την ηθική διάπλαση του χαρακτήρα εκάστου πολίτη, την προσήλωση και την πίστη σε ιδεώδη και ιδανικά, στην αριστεία, στα ατομικά δικαιώματα και εν γένει στην αντιμετώπιση του ανθρώπου ως προσώπου. Άνθρωπος, δίκαιο και κοινωνία είναι τρεις έννοιες, οι οποίες περιέχονται η μία στην άλλη, αλληλοπεριχωρούνται, ώστε η ζωή τους, αν δεν μπορεί να γίνει μία προεικόνιση του παραδείσου, να μη γίνει κόλαση.Στο πλαίσιο της ευρύτερης θεματικής της εν λόγω εκδήλωσης, θα ανακαλύψουμε την συμβολή του κανονικού δικαίου της ορθοδόξου εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο, όπως αυτή αποτυπώνεται στο άρθρο 13 του Συντάγματος.

Ο προσηλυτισμός ως περιορισμός της θρησκευτικής ελευθερίας: οι δύο αποφάσεις σταθμός για την Ελλάδα ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Ερνίας-Βασίλα, Τμήμα Νομικής Ε.Κ.Π.Α.

Το θέμα της παρούσας περιστρέφεται γύρω από το ακανθώδες ζήτημα του προσηλυτισμού, των εκφάνσεων και διαστάσεων που αυτός λαμβάνει τόσο στην ελληνική όσο και στην ευρωπαϊκή και διεθνή έννομη τάξη. Αποτελώντας έναν από τους περιορισμούς της θρησκευτικής ελευθερίας, η απαγόρευση της προσηλυτιστικής συμπεριφοράς βρίσκει την απτή της θεμελίωση στην παράγραφο 2 του άρθρου 13 του Συντάγματος, αλλά και δευτερευόντως στους αναγκαστικούς νόμους 1363/1838 και 1672/1939. Η νομολογία των εθνικών δικαστηρίων υπέστη μεταστροφή μετά τις ρηξικέλευθες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στην υπόθεση Κοκκινάκης κατά Ελλάδος (ΕυρΔΔΑ, απόφαση Κοκκινάκης, 25.5.1993), καθώς και Λαρίσης κατά Ελλάδος (ΕυρΔΔΑ, Απόφαση Λαρίσης και Λοιποί κατά Ελλάδος της 24ης Φεβρουαρίου 1998). Μέσα από μια κριτική ματιά θα γίνει προσπάθεια σκιαγράφησης και ανάλυσης του αθέμιτου προσηλυτισμού και των αποφάσεων του ΕΔΔΑ.