«Θρησκευτικοί Διαιτητικοί κανονισμοί - Όχι και τόσο αυθαίρετοι όσο πιστεύετε»

Διατροφή, ένα κομμάτι της καθημερινότητας του ανθρώπου, το οποίο είναι υψίστης σημασίας για την επιβίωσή του. Ένας τομέας που αναπτύσσεται συνεχώς και δέχεται ιδιαίτερες επιρροές από την θρησκεία και τον πολιτισμό της κάθε περιοχής. Ο πολιτισμός δίνει τα ερεθίσματα για τη δημιουργία νέων ή ανανέωση παλιών διατροφικών συνηθειών, όπως για παράδειγμα το ψήσιμο του κρέατος και η θρησκεία θέτει όρια και κανονισμούς, οι οποίοι αναφέρονται στο τι μπορεί και τι όχι να καταναλωθεί. 

Οι όροι αυτοί θέτονται αυθαίρετα; Ξύπνησε ένας ένα πρωί και είπε «Ρε συ ας μην τρώμε τα ψοφίμια που βρίσκουμε στο δρόμο! Τι θα πει ο κόσμος;!». Όχι!

Οι περισσότεροι θρησκευτικοί διαιτητικοί κανόνες ακολουθούνται, γιατί αναφέρονται σε ιερά κείμενα και η προέλευσή τους έχει κατά καιρούς εξετασθεί με γνώμονα τις πολιτιστικές, οικονομικές και οικολογικές συνθήκες που επικρατούσαν κατά την καθιέρωσή τους. Έτσι υπάρχουν διάφορες υποθέσεις, οι οποίες συνοψίζονται σε 7 κατευθύνσεις για το πώς δημιουργήθηκαν οι θρησκευτικοί διαιτητικοί κανονισμοί.

Η κατεύθυνση της αισθητικής, όπου θεωρείται πως οι κανόνες είναι απόρροια της αισθητικής. Η κατεύθυνση της συμπόνιας από την άλλη, αναφέρει πως οι διαιτητικοί κανονισμοί δείχνουν την αγάπη του ανθρώπου προς τα άλλα όντα, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τροφή, αν δεν υπήρχαν οι κανονισμοί αυτοί. (Αγάπη ολούθε!)

Η μαγική πλευρά των πραγμάτων. Ιδιότητες ζώων ή ανατομικά μέρη των ζώων που θεωρούταν κατά καιρούς ότι αποδίδουν μια ιδιότητα στον άνθρωπο, απαγορεύονται από διάφορες θρησκείες, καθώς οι άνθρωποι ήθελαν να αποφύγουν τις ιδιότητες αυτές, γενικά ή σε συγκεκριμένες περιόδους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κατανάλωση όρχεων ζώων από τους άντρες λαών της Αφρικής, καθώς πιστεύεται ότι τους προσφέρει μεγαλύτερη γονιμότητα. (Αμελέτητα τρώνε παντού θα μου πεις, αλλά όχι σε τελετουργίες!)

Η αυταπάρνηση. Οι διαιτητικοί κανόνες, που ο άνθρωπος ακολουθεί κατά καιρούς,  αποδεικνύουν έμπρακτα τη θρησκευτική αφοσίωση του ατόμου. Η υπόθεση της αυταπάρνησης έχει προταθεί, για να ερμηνευτούν οι νηστείες που έχουν καθιερωθεί σε πολλές θρησκείες.

Η ταυτότητα του θρησκεύματος. Ότι δηλαδή οι διαιτητικοί κανονισμοί θεσπίζονται για την υπόμνηση σημαντικών ιστορικών γεγονότων για το εκάστοτε θρήσκευμα. Ακόμη, φαίνεται οι διαιτητικοί κανονισμοί να συμβάλλουν στη διατήρηση της εθνικής ή πολιτισμικής ταυτότητας. Για παράδειγμα, ο αποκλεισμός του χοιρινού κρέατος στον Ιουδαϊσμό εξυπηρέτησε την υπόθεση της εθνικής ταυτότητας των ιουδαίων, που με αυτόν τον τρόπο διαφοροποιήθηκαν από τους Αιγύπτιους που θεωρούσαν τον χοίρο ως το ιερό ζώο του θεού Σεθ.

Οικολογία,  οι κανονισμοί εξυπηρετούν οικολογικές και οικονομικές σκοπιμότητες. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει πως μετά την συνύπαρξη του ανθρώπου με κάποια είδη ζώων κατέληξε σε ποια είναι αποδοτικά, τα οποία συνέχισε να εκμεταλλεύεται και ποια θεώρησε ως μη αποδοτικά. Πάνω σε αυτήν τη θεωρία έχουν στηριχθεί πολλοί και έχουν ερμηνεύσει για πιο λόγο έχει απαγορευτεί το χοιρινό στον Ιουδαϊσμό, γιατί καθιερώθηκε το ταμπού της θανάτωσης αγελάδων στον Ινδουισμό και το ταμπού κατανάλωσης αλογίσιου κρέατος σε πολλούς ευρωπαϊκούς πολιτισμούς.

Υγεία και υγιεινή. Οι κανόνες φαίνεται να προστατεύουν την υγεία των πιστών και να προωθούν την καλή δημόσια υγεία. Η υπόθεση αυτή έχει χρησιμοποιηθεί, για να ερμηνεύσει τον αποκλεισμό της κατανάλωσης αίματος, αλλά και αυτά της κατανάλωσης ψοφιμιών και χοιρινού κρέατος. Πιο συγκεκριμένα, για το χοιρινό κρέας φαίνεται πως η κατανάλωσή του απαγορεύτηκε, για να αποφεύγονται τα κρούσματα τριχινίασης, μιας ζωονόσου  που προκαλείται από το Trichinella ringworm και μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω της κατανάλωσης χοιρινού κρέατος που δεν έχει μαγειρευτεί επαρκώς.

Κλείνοντας, μπορεί να μην εξηγούνται όλοι οι κανόνες για το πώς προήλθαν από τις παραπάνω κατευθύνσεις, αλλά σίγουρα εξηγούνται οι περισσότεροι. Την επόμενη φορά που θα θεωρήσεις ανούσια μία διατροφική συνήθεια, θυμήσου πως όλο και κάποιος λόγος μπορεί να υπάρχει που να δίνει νόημα στην ύπαρξη του.

(Πηγές: για την εικόνα https://www.medinova.gr/, Αντωνία Λήδα Ματάλα - Ανθρωπολογία της Διατροφής)

Φράντζας Χριστόφορος