Ρωμαϊκοί λύχνοι στην Ελλάδα: Εισαγωγή

Οι λύχνοι ως αντικείμενα καθημερινής χρήσης κάλυπταν την ανάγκη φωτισμού ιδιωτικών και δημόσιων χώρων. Παράλληλα, όμως, ως σκεύη που έφεραν φως και φώτιζαν το σκοτάδι, ήταν συνδεδεμένα με τη θρησκεία, καθώς επίσης με τη μαντική και τη μαγεία.

Το συγκεκριμένο άρθρο αναφέρεται με συντομία στους ρωμαϊκούς λύχνους που προέρχονται από τον ελλαδικό χώρο. Γενικότερα, οι λύχνοι της συγκεκριμένης περιόδου αποτελούν μία πολύ καλά μελετημένη ομάδα κεραμικής. Υπάρχει πλήθος τυπολογικών κατατάξεων, οι οποίες προέρχονται από διάφορες θέσεις εντός και εκτός Ελλάδας. Βέβαια, το γεγονός αυτό συχνά δυσχεραίνει τη δουλειά του ερευνητή. Παρά όλα αυτά, βασική κατά τη γνώμη μου, παραμένει η τυπολογική κατάταξη του Broneer για την Κόρινθο, μαζί με τις διορθώσεις και προσθήκες, που πραγματοποίησε ο ίδιος αρκετά χρόνια αργότερα, στη δημοσίευση των λύχνων από τον Ισθμό της Κορίνθου.

Πήλινο λυχνάρι τέλη 3ου αρχές 4ου αι. μ.Χ., βρίσκεται σε προθήκη της στάσης μετρό "Πανεπιστήμιο",

 Πηγή: από προσωπικό αρχείο της υπογράφουσας

Εργαστήρια Κορίνθου και Αθηνών

Κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής περιόδου δύο είναι τα σημαντικά κέντρα παραγωγής λύχνων στην Ελλάδα, η Κόρινθος και η Αθήνα. Αρχικά, αναδεικνύονται τα εργαστήρια της Κορίνθου, όπου οι λυχνοποιοί επηρεάζονται από τους εισηγμένους ιταλικούς ανάγλυφους (relief lamps) και εργοστασιακούς (factory lamps ή Firmalampen) λύχνους. Αυτό σημειώνεται ήδη από τα τέλη του 1ου αι. μ.Χ., ενώ περίοδος ακμής θεωρείται ο 2ος αι. μ.Χ. Στη διάρκεια του αιώνα αυτού τα προϊόντα των κορινθιακών εργαστηριών κυριαρχούν σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο. Στη συνέχεια, κυριαρχούν τα αθηναϊκά εργαστήρια. 

Αυτά, αν και στην αρχή αναπαράγουν με μεγάλη πιστότητα τα κορινθιακά προϊόντα, θα ξεχωρίσουν, παράγοντας προϊόντα υψηλής καλλιτεχνικής και τεχνικής ποιότητας. Από τα μέσα του 3ου αι. μ.Χ. μέχρι και για έναν τουλάχιστον αιώνα τα προϊόντα των Αθηναίων λυχνοποιών κυριαρχούν στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ η ζήτησή τους στη Νότιο Ελλάδα θα συνεχιστεί μέχρι και τον 5ο αι. μ.Χ. Φυσικά, η παραγωγή και των δύο εργαστηρίων συνεχίζεται, αλλά σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Παράλληλα με τα εργαστήρια της Κορίνθου και της Αθήνας, λειτουργούν πολλά τοπικά εργαστήρια τα οποία κατά κύριο λόγο αντιγράφουν τα προϊόντα των πρώτων, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις αναπτύσσουν ιδιαίτερη παραγωγή.

Συνεχίζεται...

• D. M. Bailey, A Catalogue of the Lamps in the British Museum, III, Roman Provincial Lamps, London 1988.
• O. Broneer, Terracotta Lamps, Corinth IV, 2, Cambridge, MA 1930.
• O. Broneer, Terracotta Lamps, Isthmia III, Princeton 1977.
• A. Karivieri, The Athenian Lamp Industry in Late Antiquity, Helsinki 1996.
• J. Perlzweig,  The Lamps of the Roman Period, The Athenian Agora, VII, New Jersey 1961.

Παλούμπα Ειρήνη