Η σύγχρονη θεολογική αντίληψη των ινδιάνων Κέτσουα

      Τον 16^ο αιώνα ο Φρανθίσκο Πιθάρρο θα καταφέρει με τη βοήθεια της Ισπανικής Αυτοκρατορίας να εδραιώσει την αποικιοκρατική του παρουσία στο Νέο Κόσμο διαλύοντας την αυτοκρατορία των Ίνκας. Ίνκας πλέον μπορεί να μην υπάρχουν, ωστόσο ποτέ δε χάθηκαν οι φυλές που συγκροτούσαν από κοινού αυτόν τον πολιτισμό όπως και άλλους πολιτισμούς της περιοχής. Ανάμεσα σε αυτές συγκαταλλέγονται και οι Κέτσουα,  μία φυλή που ο πληθυσμός της ανέρχεται σε πάνω από 13 εκατομμύρια ανθρώπους και αποτελεί ένα από τα κύρια φυλετικά στοιχεία της Βολιβίας, του Περού και του Εκουαδόρ. Οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και πρακτικές παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον καθώς έχουν αποδεχθεί το Χριστιανισμό «παντρεύοντάς» τον με τις τοπικές θεότητες και δοξασίες.

       Η ιθαγενής θρησκευτική προσέγγιση μπορεί να θεωρηθεί παγανιστική, καθώς έγγειται στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Οι θεότητες των Κέτσουα σχετίζονται με τα φυσικά στοιχεία, αλλά και με τα επαγγέλματα των ανθρώπων. Τέτοιες θεότητες είναι ο Amasanga (θεός των δασών),ο Tsunki (θεός του νερού), ο Nunkwi (θεός της τέχνης της κεραμικής), στις οποίες είναι έντονο το στοιχείο του ανθρωπομορφισμού. Σημαντικότερη θεότητα είναι η Pachamama (Μάνα Γη) η οποία είναι μητέρα του κόσμου. Προς αυτήν, γίνονται διάφορες εκδηλώσεις λατρείας και προσφοράς ως ένδειξη ευγενούς ηθικής και   ευγνωμοσύνης καθ’ όλη τη διάρκεια του       χρόνου.

       Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι εκδηλώσεις που γίνονται τον Αύγουστο και ιδιαίτερα πριν την πρώτη μέρα του Αυγούστου. Ο Αύγουστος είναι ο μήνας πριν αρχίσει η σπορά, οπότε οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να τα «έχουν καλά» με τη φύση. Το βράδυ της 31^ης Ιουλίου κάθε χρόνο, όλα τα νοικοκυριά μαζεύονται και τρώνε από κοινού σπιτικά γεύματα προσφέροντας ένα τμήμα αυτών στην Pachamama για να την τιμήσουν. Έπειτα ανοίγουν ένα λάκκο στο έδαφος. Αν το χώμα είναι μαλακό η σπορά θα είναι καλή. Αν όχι, θα είναι μία δύσκολη περίοδος. Επίσης, ο Αύγουστος είναι ο πιο κρύος μήνας του χειμώνα στο νότιο ημισφαίριο και σχετίζεται με διάφορες αρρώστιες. Πολλές φορές έξω από τα σπίτια θα καούν φυτά και ξύλα για να κρατούν τα κακά πνεύματα μακριά ενώ το μάτε (λατιναμερικάνικο ρόφημα) συνδέεται με την καλή   τύχη.

        Καθώς οι περιοχές των Κέτσουα είναι κατά κύριο λόγο ορεινές (και σε υψόμετρο που συνήθως ξεπερνά τα 3000 μέτρα), πάντοτε υπήρχε διαδεδομένη η λατρεία των apu (πνεύματα των βουνών). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ύπαρξη της θεότητας του Tio. Ο Tio είναι θεότητα των μεταλλωρύχων και η λατρεία του συναντάται σε περιοχές με έντονη μεταλλευτική δραστηριότητα όπως το Ποτοσί της Βολιβίας. Στα περισσότερα ορυχεία υπάρχει ένα πέτρινο αγαλματίδιο του. Οι μεταλλωρύχοι κάθε πρωί θα του προσφέρουν φύλλα κόκας, πολλές φορές μικρά μπουκάλια με ποτό και θα του βάλουν στο στόμα ένα αναμμένο τσιγάρο. Αν το τσιγάρο καπνίσει, ο θεός είναι ευχαριστημένος και η δουλειά θα   αποδώσει.

          Με την πάροδο των χρόνων, δεν άργησε να φανεί η επιρροή του χριστιανισμού στους Κέτσουα. Υιοθέτησαν τη μορφή του Χριστού ως του υιού του Θεού, της μητρός του Μαρίας καθώς και των Αγίων. Στη θεολογία τους εισήλθαν σε φιλοσοφικό επίπεδο οι έννοιες του παραδείσου και της κόλασης οι οποίες συνδυάστηκαν με τη ντόπια φιλοσοφία περί μετενσάρκωσης. Ο άνθρωπος δηλαδή μετά θάνατον μπορεί αν ήταν καλός να πάει στον παράδεισο ή να μετενσαρκωθεί σε ένα ευγενές πλάσμα. Αν δεν ήταν καλός τότε μπορεί να πάει στην κόλαση ή να μην έχει μία καλή μετενσάρκωση. Ο Χριστός θα απεικονιστεί σε διάφορες μορφές από τους Κέτσουα, κάνοντας πολλούς έτσι να εισάγουν τη θεώρηση πως έχει αδερφούς. Η Παρθένος Μαρία χαίρει μεγάλης εκτίμησης από τους Κέτσουα, ενώ δεν είναι σπάνια η ταύτισή της με την Pachamama.  Οι Άγιοι του Καθολικισμού τιμούνται με λαμπρότητα καθώς είναι η αφορμή να στηθούν παραδοσιακά πανηγύρια για να έρθουν σε επαφή άνθρωποι από διάφορες περιοχές και να γιορτάσουν  μαζί. 

        Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση που συνδυάζει τη φιλοσοφία των παραπάνω στοιχείων είναι το Καρναβάλι του Ποτοσί. Κάθε Ιανουάριο, ο Τίο αφήνει τις στοές των ορυχείων και μαζί με την Παναγία κατεβαίνουν με τους μεταλλωρύχους στην πόλη. Η γιορτή αυτή ονομάζεται από τους Κέτσουα «Ανάτα» δηλαδή παιχνίδι κι είναι αφιερωμένη στη Μάνα Γη. Ο κόσμος φοράει παραδοσιακές στολές εμπνευσμένες από τη μυθολογία των Άνδεων την ίδια στιγμή όπου οι εκκλησίες είναι στολισμένες και τα χριστιανικά μοτίβα υπάρχουν σε όλη την περιοχή. Επίσης, στις χριστιανικές εορτές, είναι πιθανό να μη λείπει η παρουσία των τοπικών θεοτήτων όχι μόνο λόγω της θεολογικής μίξης των πολιτισμών, αλλά και λόγω του ότι οι εορτές είναι συνυφασμένες κατά κύριο λόγο με το βιοπορισμό των περισσότερων ανθρώπων, με τον οποίο σχετίζονται πολλές ινδιάνικες θεότητες. 

Πηγές (από τις ίδιες προέρχονται και οι φωτογραφίες):

Γιώργος Αυγερόπουλος [Ντοκυμαντέρ], Η επιστροφή του κόνδορα, 2005 

Σαραντάκης Αλέξανδρος