Η περιτομή στους λαούς της Ανατολής

Μελετώντας τις θρησκείες της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και της ευρύτερης περιοχής, παρατηρούμε  πως είναι ευρέως διαδεδομένη η πρακτική της περιτομής της ακροποσθίας στους αρσενικούς. Αυτό θα το συναντήσουμε τόσο στους μουσουλμάνους, όσο και τους ιουδαϊστές, αλλά και τους χριστιανούς κόπτες της περιοχής. Άλλωστε οι τελευταίοι αντλούν την ονομασία τους από το συγκεκριμένο εθιμοτυπικό. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Η περιτομή ήταν μία υπάρχουσα πρακτική  στους λαούς της Ανατολής από την αρχαιότητα. Υπάρχει σε ιστορικά έγγραφα των Αιγυπτίων από το  1600 π.Χ, όπου αναφέρεται το δικαίωμα της εφαρμογής της μόνο από ιερείς και όχι από γιατρούς. Πολλά είναι τα αγαλματίδια περιτμημένων φαλλών, αλλά και καλλιτεχνικών μοτίβων σε διάφορους ναούς που αναπαριστούν τη διαδικασία της περιτομής. Ενώ τα πρώτα χρόνια των αναφορών, εφαρμοζόταν μόνο σε ιερείς με την πάροδο των χρόνων απέκτεισε καθολική εφαρμογή, ενώ είχε διαδοθεί (σύμφωνα με τον Ηρόδοτο) και σε άλλους λαούς όπως οι Φοίνηκες, οι Σύροι και άλλα σημιτικά φύλα. Έπειτα, ήταν αναμενόμενο να περάσει στον Ιουδαϊσμό και εν συνεχεία στο Ισλάμ. Στις δύο αυτές θρησκείες, η πράξη της περιτομής είναι κάτι αντίστοιχο της βάφτισης, καθώς το αγόρι θεωρείται πλέον εισαχθέν στην αντίστοιχη θρησκεία, ενώ λαμβάνει χώρα κι η ονοματοδοσία του.

Η θεολογική ερμηνεία της πρακτική αυτής  έχει τις ρίζες της στην Παλαιά Διαθήκη, καθώς ο Θεός ζητά από τον Αβραάμ την περιτομή των αρσενικών προκειμένου να προστατεύσει τους Ισραηλίτες. « Καὶ περιτμηθήσεσθε τὴν σάρκα τῆς ἀκροβυστίας ὑμῶν, καὶ ἔσται εἰς σημεῖον διαθήκης ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ ὑμῶν [...] καὶ ἀπερίτμητος ἄρσην, ὃς οὐ περιτμηθήσεται τὴν σάρκα τῆς ἀκροβυστίας αὐτοῦ τῇ ἡμέρᾳ τῇ ὀγδόῃ, ἐξολοθρευθήσεται ἡ ψυχὴ ἐκείνη ἐκ τοῦ γένους αὐτῆς, ὅτι τὴν διαθήκην μου διεσκέδασε» (Γεν. 17:11, 14, Ο'). Για αυτό και ο περιτμημένος φέρει τη «σφραγίδα του Αβραάμ». Στον ισλαμισμό, προκειμένου να υπάρξει η κατάλληλη θεολογική ένταξη της περιτομής, αναπτύχθηκε η θεώρηση ότι ο Μωάμεθ δεν είχε ακροβυστία. Είτε γεννήθηκε χωρίς αυτήν, είτε του την αφαίρεσαν οι άγγελοι. Πάντως, το κοινό στοιχείο των δύο θρησκειών -ως προς την  περιτομή- είναι ο εξαγνισμός των οργάνων αναπαραγωγής προκειμένου να χρησιμοποιούνται για ιερό σκοπό. Αποτελεί με άλλα λόγια μία θυσία-ένωση δια του αίματος με το Θεό.

Στο Χριστιανισμό, η πρακτική της περιτομής απορρίφθηκε καθώς η τελευταία θυσία -για την ένωση του ανθρώπου με το Θεό- ήταν η σταύρωση του Χριστού, ενώ η βάφτιση είναι η πνευματική εισαγωγή του ατόμου στη χριστιανική φιλοσοφία. Χαρακτηριστική είναι η άποψη του Απόστολου Παύλου σε επιστολές του, όπου απορρίπτει την αναγκαιότητα του περιτμημένου:

«Εν ᾧ [Χριστῷ] καὶ περιετμήθητε περιτομῇ ἀχειροποιήτῳ ἐν τῇ ἀπεκδύσει τοῦ σώματος τῶν ἁμαρτιῶν τῆς σαρκός, ἐν τῇ περιτομῇ τοῦ Χριστοῦ» 
(Προς Κολοσσαείς. 2:11).

«Εγὼ δέ, ἀδελφοί, εἰ περιτομὴν ἔτι κηρύσσω, τί ἔτι διώκομαι; ἄρα κατήργηται τὸ σκάνδαλον τοῦ σταυροῦ [...] ὁ γὰρ πᾶς νόμος ἐν ἑνὶ λόγῳ πληροῦται, ἐν τῷ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν» (Προς Γαλατάς. 5:11, 14)

Ωστόσο, αυτή η αντίληψη απορρίπτεται από τους Κόπτες Χριστιανούς, οι οποίοι αποδέχονται την περιτομή όπως έκανε και ο Ιησούς Χριστός για να έρθει σε θεία ένωση με τον Πατέρα Του.

Στην αρχαία Ελλάδα, η περιτομή θεωρούταν στοιχείο των βάρβαρων πολιτισμών, καθώς δεν είχε καμία εφαρμογή στον ελλαδικό χώρο κυρίως λόγω του βάναυσού της στοιχείου αλλά και λόγω του ότι οι αθλητικές δραστηριότητες των νέων ανδρών έκριναν απαραίτητη την ύπαρξη της ακροποσθίας για διάφορους λόγους αισθητικής αλλά και σωματικής άνεσης καθώς ενδεχόμενη περιτομή θα τους δημιουργούσε πιθανές ενοχλήσεις. Εδώ μπορεί να γίνει ο εξής συνειρμός: Οι ανατολικοί λαοί –πλην των Ελλήνων- ήταν λαοί χωρίς ιδιαίτερη ροπή στη σημασία της άθλησης αυτής καθ’ αυτής (με εξαίρεση μάλλον την προετοιμασία των οπλιτών). Χαρακτηριστικό, ίσως, παράδειγμα είναι το γεγονός ότι στους Ολυμπιακούς Αγώνες μετείχαν μόνο Έλληνες. Αυτό αναδεικνύει ότι η απουσία έντονης σωματικής δραστηριότητας έκανε πιο «γόνιμο το έδαφος» για την παρουσία και ύπαρξη αυτής της πρακτικής. Άλλωστε αυτή η πρακτική, όπως ανέφερα, ξεκίνησε από ιερείς. Και πριν γίνει καθολικής αποδοχής στους Αιγυπτίους, πέρασε πρώτα από τις υφηλότερης τάξεις της κοινωνίας, δηλαδή τους Φαραώ, τους συγγενείς τους και τους «αυλικούς», άτομα που λόγω κοινωνικού αξιώματος δε θα είχαν ιδιαίτερη φυσική δραστηριότητα για να αισθανθούν κάποια ενόχληση λόγω περιτομής και σε μία εποχή άλλωστε, όπου η ενδυμασία δε θα προστάτευε ιδιαίτερα μία ευαίσθητη και παράλληλα αρκετά εκτεθειμένη «περιοχή». Επίσης, η περιτομή αναφέρεται και στην περίπτωση της φυλής των Λαζών (οι οποίοι κατοικούσαν στις περιοχές της σημερινής Γεωργίας και της βορειοανατολικής Τουρκίας), ήδη από τους πρώτους αιώνες μετά Χριστόν και πολλούς αιώνες πριν το Ισλάμ φτάσει στην περιοχή.

Η πρακτική αυτή εισήλθε στα θρησκευτικά εθιμοτυπικά των τόπων της Ανατολής λόγω των διάφορων ιδιοτήτων που είναι συνυφασμένες με αυτήν.
Πέρα από το ότι ήταν η μόνη λύση στο πρόβλημα της φίμωσης, από τα αρχαία χρόνια ήταν γνωστό πως η περιτομή απέτρεπε -σε μεγάλο βαθμό- τη μετάδοση διάφορων αφροδίσιων νοσημάτων. Όπως αναφέρει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, κάποιος που έχει υποστεί περιτμημένη ακροβυστία έχει μέχρι και 60% λιγότερες πιθανότητες να μολυνθεί από τον HIV. Επιπλέον, χωρίς περιβάλλον δέρμα, η βάλανος δε συγκρατεί ιδιαίτερη υγρασία με αποτέλεσμα α) την καλύτερη υγιεινή της περιοχής και β) τη μειωμένη σεξουαλική επιθυμία. Η μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας θα ήταν κάτι χρήσιμο σε συντηρητικές κοινωνίες όπου το σεξ σε πολλές περιπτώσεις ήταν ταμπού, ενώ έχει να κάνει βέβαια και με τη μείωση της αυτοϊκανοποίησης. Βέβαια, στο Ισλάμ αυτή η λογική έρχεται σε αντίθεση με το δικαίωμα της πολυγαμίας που στόχο είχε την αποκατάσταση μεγάλου αριθμού γυναικών, οι οποίες θα έδιναν πολλές γέννες σε περιοχές με λειψανδρία λόγω κοινωνικών καταστάσεων. Επίσης, η περιτομή σε πολλές περιπτώσεις συνδέεται κατά πολλούς με αύξηση του μεγέθους του πέους αλλά και μεγαλύτερη σεξουαλική απόλαυση και από τους δύο εραστές. Όσον αφορά το πρώτο, δεν υπάρχει κάποια επιστημονική απόδειξη που να το επικυρώνει. Για το δεύτερο, έχουν γίνει διάφορες στατιστικές μελέτες, όπου άλλες έχουν ένα σύμφωνο συμπέρασμα με αυτή τη θέση ενώ άλλες όχι και με τις απόψεις ως προς αυτό να διίστανται. Πάντως στα παλαιότερα χρόνια όπου η πρακτική αυτή γινόταν κατά κύριο λόγο μακριά από το φως της ιατρικής χειρουργικής, μπορούσε να παρουσιάσει μεγάλους κινδύνους, όπως αιμορραγίες, λοιμώξεις κ.ά. Πλέον, οι κίνδυνοι αυτοί -παρουσία της επιστήμης- υπάρχουν στο ελάχιστο.

Πηγές:

IosPress
theo_kononas.tripod.com/prepuce.htm

ancientneareast.org/ (για την εικόνα)

Σαραντάκης Αλέξανδρος