Homo Neadarthalensis: ο πρώτος άνθρωπος με ιδεολογία (Β' Μέρος)

    Επανερχόμενη στους Homo Neadarthalensis μετά την παρουσίαση των τεχνουργημάτων τους, που έβρισκαν εφαρμογή στη καθημερινή τους ζωή καιρός είναι να γίνει αναφορά και στην τέχνη τους, η οποία, καθώς φαίνεται, αποτελούσε ένα επίσης σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητάς τους.

    Σημαντική είναι η ανέβρεση μουσικού οργάνου, τύπου φλογέρας (εικ.7), η οποία βρέθηκε στο σπήλαιο Σοβιέτ στο Αβινιόν της Γαλλίας. Επίσης, κάτι το ξεχωριστό είναι ένα εύρημα στο σπήλαιο Μπλόμπος στη νότια Αφρική, λίθινο αντικείμενο που έφερε χρωστική ουσία κόκκινης ώχρας (εικ.8), και χαραγμένα ακατανόητα σύμβολα στην μια πεπλατυσμένη του πλευρά (Stringer, 2006, 213).

    Η φωτιά ανακαλύφθηκε περί τα 1,5 εκ. χρόνια π.Σ. Μέχρι τώρα έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερη τεχνολογία της φωτιάς δημιουργώντας εστίες λιθοπερίβλητες οι οποίες βρίσκοντας μέσα σε κατασκευές από οστά ζώων. Ένα παράδειγμα τέτοιας οστέινης καλύβας είναι στη θέση Μέτζιριχ της Ουκρανίας (εικ.9) όπου οστά 34 κρανίων μαμούθ χρησιμοποιήθηκαν για το σκελετό της καλύβας και πιθανό να συλλέχθηκαν από τη γύρω περιοχή. Σε άλλη περιοχή ίδια ακριβώς κατασκευή είχε στο κέντρο της κρανίο από μαμούθ με σχήματα από κόκκινη ώχρα στο μετωπιαίο οστό(Stringer, 2006, 214).

   Πολύ σημαντική επίσης εφεύρεση των Νεανταρτάλειων είναι οι βραχογραφίες στα σπήλαια. Είναι μια τέχνη την οποία ανέπτυξαν ιδιαίτερα οι Κρο-Μανιόν, αναπαρίστανται κυρίως ζώα όπως ελάφια, μαμούθ, ρινόκεροι κ.α. Σημαντικές αναπαραστάσεις βρέθηκαν σε σπήλαιο στην Αλταμίρα της Ιστανίας και χρονολογούνται περί τα 15,000 χρόνια π.Σ., στο Λάσκο της Γαλλίας που φτάνουν έως τα 18,000 χρόνια π.Σ. Στη θέση του Κοσκέρ βρέθηκαν  απεικονίσεις από χνάρια χεριών και απεικονίσεις ενός πτηνού, του Μεγάλου Πιγκουίνου, ένα είδος το οποίο έχει εξαλειφθεί. Το πιο εντυπωσιακό όμως από όλα είναι η τέχνη του Σοβιέτ (εικ.10) κοντά στην Αβινιόν. Ποικίλα χρώματα, όπως μαύρο, κόκκινο, και πληθώρα απεικονίσεων, όπως ρινόκεροι, κεφάλια άρκτων κ.α. Επίσης υπάρχει μια μορφή ανδρική λεοντοκέφαλη, ίδια μορφή έχει ανακαλυφθεί ως ξύλινοαγαλματίδιο στη θέση Χόλενστάιν-Στάντελ (εικ.11) της Γερμανίας(Stringer, 2006, 220-221). Αγαλματίδια επίσης είναι και οι λεγόμενες Αφροδίτες, γυναικίες μορφές παχύσαρκες με έντονα τονιζόμενα γενετικά όργανα και ανάγλυφες διακοσμήσεις κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική εποχή. Μια ιδιαίτερη αναπαράσταση είναι αυτή της Αφροδίτης του Λοσέλ (εικ.12) που βρέθηκε σε βραχοσκεπή στο Λάσκο η οποία κρατάει ένα κέρας(Stringer, 2006, 218). Φυσικά δεν είναι όλες οι Αφροδίτες ανάγλυφες αλλά και ανεξάρτητες ως αγαλματίδια (εικ.13).

    Γιατί όμως υπάρχει όλη αυτή η ιδιόμορφη και πολύπλοκη ανάπτυξη τέχνης; Διάφοροι μπορεί να είναι οι λόγοι που ανέπτυξαν καλλιτεχνίες, πολύ πιθανόν είναι όμως πως πρέπει να υπήρχαν μεταφυσικές αντιλήψεις για τις οποίες τελούσαν ιεροτελεστίες ή ακόμα και μυητικές τελετές (Stringer, 2006). Οι χώροι όπου υπήρχαν οι τοιχογραφίες ήταν ιδιαίτερα σκοτεινοί και σε ορισμένα σημεία έχει παρατηρηθεί και ιδιαίτερη ακουστική. Επίσης κάποιοι αποδίδουν κάποιες σκηνές ή μορφές σε παραισθησιακή κατάσταση του δημιουργού-καλλιτέχνη, Άρα, λοιπόν η ύπαρξη τοξικών ουσιών ίσως μαρτυρεί το γεγονός κάποιας τελετουργίας. Επίσης η χρήση της κόκκινης ώχρας βρίσκεται σε ότι έχει να κάνει με κάποια ιδιαίτερη κατάσταση, στο θάνατο (ταφές), σε κατασκευές (κρανία μαμούθ), σε αντικείμενα (σε λίθινα αντικείμενα με εγχαράξεις), σε βραχογραφίες ( περιγράμματα χεριών), γεγονός το οποίο όχι μόνο δηλώνει πως το κόκκινο χρώμα έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία αλλά πως και η τοποθέτησή τους σε συγκεκριμένα σημεία είναι πολύ σημαντική και προφανώς είναι συνδεδεμένη με κάτι το μεταφυσικό, ίσως όχι μόνο το θάνατο αλλά και τη δύναμη του θανάτου. Φανερώνεται μέσα από τις βραχογραφίες και τα αγαλματίδια πως  ο άνθρωπος και η φύση ήταν ιδιαίτερα συνδεδεμένη, θα μπορούσαμε να πούμε πως χρησιμοποιούσαν τοτέμ όπως οι σύγχρονοί μας Ινδιάνοι, και σίγουρα με ζώα τα οποία έχουν ιδιαίτερη δύναμη και σίγουρα ήταν πολύ σκληροί αντίπαλοι του ανθρώπου. Ίσως λοιπόν  η ώχρα που αντιπροσωπεύει κάτι σημαίνον να τοποθετείται κάπου όπου υπάρχει ιδιαίτερη δύναμη.

   Φαίνεται επίσης πως οι περιοχές όπου βρίσκονται οι βραχογραφίες δεν είναι τυχαίες καθώς υπάρχει η εναλλαγή φωτός και σκοταδιού, η οποία δίνει μια εντυπωσιακή αίσθηση καθώς παρακολουθούμε όλες αυτές τις κινούμενες μορφές. Επίσης η ακουστική συνδέεται και με τα μουσικά όργανα τα οποία είχε κατασκευάσει. Θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτά είναι προϋποθέσεις για τελετουργία. Η δημιουργία συμβόλων από μόνο του μαρτυρεί κάποια πεποίθηση σε κάτι άγνωστο και σίγουρα σε κάτι το οποίο δεν υπάρχει ορατό στη φύση και στο γύρο περιβάλλον του. Ακόμα και στα αγαλματίδιά που κατασκεύαζαν, όπως τις Αφροδίτες βλέπουμε ιδιαιτερότητα. Από τη Νεολιθική εποχή θα δούμε πως το κέρας έχει έως και τους Κλασσικούς χρόνους τελετουργική σημασία και χρήση.

   Πολύ εμφανές είναι πως πλέον έχει κατανοήσει έως ένα σημείο τουλάχιστον, την έννοια του θανάτου. Τοποθετεί τους νεκρούς του προσεγμένα και με αντικείμενα, τα κτερίσματα, τα οποία ως ζώντες σίγουρα χρησιμοποιούσαν. Τα τοποθετεί μαζί με τους νεκρούς γνωρίζοντας πως μέσα στον τάφο δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει. Πίστευε ίσως πως θα χρησιμεύσουν κάπου αλλού; Δεν μπορούμε παρά να το υποθέσουμε. Σίγουρα όμως μέσα από την πολυπλοκότητα της ζωής του και σκέψης του φαίνεται πως η αντίληψή του για τον χώρο πλέον έχει αλλάξει και οι αντιλήψεις του έχουν λάβει νέες διαστάσεις.

Βιβλιογραφία - Πηγές Εικόνων: 

Παπαευθημίου-Παπανθίμου Α., 2007, Εισαγωγή στους πολιτισμούς της προϊστορίας, εκδόσεις Βανιάς, Αθήνα

Stringer C., 2006, Homo: η καταγωγή και η εξέλιξη του ανθρώπου, εκδόσεις Polaris, Αθήνα.

www.forums.gr

meleti-texnologias.blogspot.com

Μπανταβάνου Παναγιώτα